روشنفکر جامع‌الشرایط!
🔻خبر: «سازندگان فیلم «کیک محبوب من» در یک پرونده اتهامی تازه علاوه بر «تبلیغ علیه نظام»، از سوی قوه قضائیه جمهوری اسلامی به دو اتهام جدید شامل «اشاعه فساد به‌وسیلهٔ تولید فیلم مبتذل و اشاعه فساد به‌وسیلهٔ توزیع و انتشار فیلم مبتذل» نیز متهم شده‌اند. این در حالی است که بهتاش صناعی‌ها، یکی از دو کارگردان فیلم روز یکشنبه ششم آبان اعلام کرد ممنوع‌الخروجی او و مریم مقدم، دیگر کارگردان فیلم، همچنان پابرجا است.«کیک محبوب من» در جشنواره فیلم شیکاگو جایزه هوگو نقره‌ای را به خود اختصاص داد، اما به گفته آقای صناعی‌ها، او و همسرش، مریم مقدم، نتوانستند در این رویداد سینمایی حاضر شوند. نیمه شهریور ماه اعلام شد که ممنوعیت خروج از کشور این دو کارگردان رفع شده است، اما خانم مقدم روز ۲۱ شهریور اعلام کرد پاسپورت او و بهتاش صناعی‌ها بار دیگر در فرودگاه و پیش از خروج از کشور توقیف شده است.»۶ آبان ۱۴۰۳
🔸 آیا اعتراض در فرم است یا در محتوا یا هر دو و یا در هر کدام به طور جداگانه؟
🔸 مقاومت، اعتراض را نیز در بر دارد، اما هر اعتراضی مقاومت نیست. حتی خود حکومت هم با تجربه‌ای طولانی هم معترض خودش را دارد و هم اپوزیسیون قابل کنترلش را. اما مرز میان این‌دو کجاست؟
🔸 طیفی از هنر و ادبیات «اعتراضی» هست که خود را بخشی از هنر متعهد می‌داند اما لزوما و عملا به دنبال تغییر ساختار نیست بلکه به وضع موجود تنها معترض است. وقتی پشت در می‌ماند و منافعش در خطر قرار می‌گیرد صدایش درمی‌آید و از سانسور می‌گوید، یا وقتی از پشت میز قدرت محدودش رانده می‌شود معترض می‌شود. اعتراض به تنهایی حتی می‌تواند نوعی بازاریابی و مارکتینگ برای خریداران آثار «اپوزیسیون» در جامعه نیز باشد. در جامعه‌ای که تحت قوانین بازار آزاد هدایت می‌شود هر قشری بازار خودش را دارد. خود مارکس و چه گوارا هم تا زمانی که با «مجوز» بیرون می‌آیند و جلدی سیصد هزار تومان به فروش می‌رسند بخشی از این بازار خرید و فروش هستند و کالایی تجاری به حساب می‌آیند. این مقوله‌ها تا زمانی که در چهارچوب‌های تعریف شده و قابل کنترل فعالیت کنند «مقاومت» نیستند و بلکه در زمان‌ها و جاهای مختلف برای حکومت بسیار مفید هم هستند. بگذار محافل روشنفکری برای خودشان در گوشه‌ای که آنها می‌دانند کجاست از «انقلاب» داد سخن سردهند. درس‌گفتارها و کارگاه‌ها درباب شیرخروس و جان آدمیزاد برای جماعت برگزار کنند. بگذار صحنه کمدی «هر روشنفکر یک مجتهد جامع‌الشرایط» برپا کنند و همچون علمای قرن چهارم هجری در هر موضوعی خود را متخصص نشان دهند و در شهر بالای منبر بروند. تا زمانی که پای‌شان به معیارهای روشنفکر قرن بیست‌ویکم نرسیده است و اقدامی عملی در جهت سازماندهی و مقاومت در برابر ساختار انجام نداده‌اند چه باک، یک بیکار کمتر.
🔸 آنچه که حاکمیت از آن هراسان است اعتراض نیست بلکه مقاومت است. مقاومت یعنی اقدامی عملی برای پایان دادن به سلطه او. برای او محتوا چندان مهم نیست بلکه عمل مقاومت در هر شکل و فرمی هراسناک است.خارج شدن از یوغ سلطه او در هنر و فرهنگ -در هر شکل و فرمی که باشد- پشت پا زدن به وضعیت موجود است و تلاشی واقعی است برای تغییری اساسی.
🔸اینجا است که فرم خود تبدیل به سلاح مبارزه می‌شود. هنر مبارز امروز فقط «اعتراضی» نیست، بلکه «هنر مقاومت» است.
🎨 Meisje met de parel - Johannes Vermeer (1665)
Mauritshuis, The Hague, Netherlands
